Góry Ryfejskie - zapomniana nazwa Sudetów

[Lech]

Góry Ryfejskie (Montes Rhipei) to dawna nazwa Sudetów - pasma górskiego oddzielającego historyczne ziemie Polski i Czech. Polacy jeszcze w XVII wieku używali czasami tej nazwy, jako zamiennika nazwy Góry Czeskie (Montes Bohemiae). Pierwsze wzmianki w historii, w których użyto takiej nazwy, pochodzą ze starożytnej Grecji. Przypuszcza się, że nazwa pochodzi od łacińskiego słowa "rhipaeus" oznaczającego "burzliwy". Walenty Roździeński - ówczesny zarządca kopalń i hut na Śląsku, napisał i wydał w 1612 roku wierszowany barokowy poemat w języku polskim pt. "Officina ferraria abo huta i warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego". Dzieło Roździeńskiego zostało po jego śmierci całkowicie zapomniane, dopiero w 1929 roku, po ponad 300 latach, ksiądz Leon Formanowicz przypadkowo odnalazł w Gnieźnie jedyny jego zachowany egzemplarz i nagłośnił to odkrycie. Był to pierwszy tego typu utwór po polsku. Znajdują się w nim pochwały na temat bogactw ziemi śląskiej, m.in. miedzi z Gór Ryfejskich (fragment poematu w oryginalnej pisowni):

"Miedziani zaś kuźnicy miedzy ryfejskimi
Budowali też swoje kuźnice górami,
Które tak od Ryfeów Sarmatów nazwali,
Iż się tym miejscem do Czech za Czechem przybrali.
Te kuźnice pobliżu miasteczka starego
Kuperbergu — u brzegu były Bobrowego,
Których na onym miejscu barzo w krótkiej chwili
Przez siędmdziesiąt porządnie byli postawili.”



Wszystkie pasma górskie leżące na północy Czech przez całe stulecia określano wspólną nazwą i nazywano najczęściej Górami Czeskimi. Niemiecka nazwa Riesengebirge prawdopodobnie pojawiła się w wyniku błędnego odczytania zniemczonej nazwy Gór Ryfejskich - Riefengebirge (zamiana podobnych litef "F" na "S"). Występowała też nazwa "Góry Olbrzymie", która powstała na skutek przetłumaczenia niemieckiej nazwy Riesengebirge, a dotyczyła zwykle samych Karkonoszy, ale była ona również rozciągana na całe pasmo gór pogranicza Śląska i Czech. Dopiero w poł. XVII w. za sprawą niemieckiego uczonego i filozofa Filipa Melanchtona (1497-1560) i jego uczniów na trwałe do literatury niemieckiej weszła nazwa Sudety, a później polskiej, wypierając z wolna używaną także (i to od XIII w.) nazwę Gór Czeskich (Montes Bohemiae).

[Lech]

I jeszcze wyjaśnienie nazw geograficznych występujących we fragmencie poematu Rozdzieńskiego: między ryfejskimi - w Sudetach, od Ryfeów Sarmatów - od gór nazwanych tak przez Sarmatów, Kuperbergu - Miedzianki, u brzegu były Bobrowego - u brzegu Bobru.

Poniżej fragment antycznej mapy Europy sporządzonej na podstawie relacji podróżniczych, na której jak chodzi o topografię to prawie nic się nie zgadza poza ówczesnymi nazwami geograficznymi. Po lewej stronie namalowany jest łańcuch kopczyków, przy którym można odczytać napis" Riphei Montes (Góry Ryfejskie), po prawej napis SARMATIE (Sarmacja).

[Krzysztof63]

Ryfej - jednostka stratygraficzna wydzielana w przeszłości jako system w obrębie górnego proteozoiku, pomiędzy wendem a środkowym proteozoikiem (675 - 1650 mln lat temu). Obecnie jednostka historyczna, nieużywana we współczesnej oficjalnej stratygrafii. Nazwa zaproponowana w 1945, wywodzi się od łacińskiej nazwy gór Ural Ripheus, gdyż po raz pierwszy skały tego kompleksu wyodrębniono w południowej części Uralu.

Słownik stratygraficzny, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1968.

[Lech]

Ryfej - jednostka stratygraficzna wydzielana w przeszłości...

Czytałem już o tym. Tyle, że to określenie jednostki statygraficznej nie miało nic wspólnego z dawną nazwą Rhipei Montes czyli Gór Ryfejskich, uwidocznionych na antycznych mapach w postaci kopczyków w miejscu, gdzie przebiega łańcuch gór zwanych od wielu wieków Sudetami, jak i nazwą wymienioną w poemacie Walentego Roździeńskiego. Według legend góry te zamieszkiwał Duch Gór, który opisywany jest jako diabelska postać przypominająca jelenia z dwoma ogonami i kosturem w rękach. Postać ta jest uwidoczniona na mapie Śląska sporządzonej w XVI wieku przez Miartina Helwiga. Nazwa tego stwora pochodzi od niemieckiego "Riphen Zabel" zamienionego później na "Rübenczal"(nazwa na mapie), a następnie na "Rübezahl". Prawdopodobnie słowo "Riphen Zabel" pochodzi właśnie od dawnej nazwy Riphei Montes.



Link do całej mapy > https://pl.wikipedia.org/wiki/Mapa_Helw ... Helwig.jpg

I kolejny tekst, gdzie wymieniona jest nazwa "Skarbnik Ryfejski" czyli strzegący skarbów Gór Ryfejskich > http://e-karkonosze.eu/kultura/wladca-k ... ducha-gor/