Góry Rychlebskie: Boží Hora, Smolny Vrch i Kaltenštejn

[KrzysiekJ]

A więc zagadkę znaków na słupie koło Zulovej mamy już rozwiązaną

Przypuszczam, że... nie do końca

Podczas mojej grudniowej, mglistej wycieczki z Vidnavy do Zulowej (17. 12. 1990 r.), odbytej blisko 30 lat temu, również natknąłem się na ten słup:



Nie wyglądał mi wtedy na relikt niemieckiego, przedwojennego oznaczenia szlaku. Romby były niestarannie przedstawione, dodatkowo, tą samą farbą (identyczne odcienie) namalowano czerwone i białe strzałki wskazujące kierunek wędrówki - rzecz niespotykana w dawnym systemie. Wyglądało to na próbę jakiejś amatorskiej rekonstrukcji dawnego szlaku, dokonanej kilka lat wcześniej. Wiązałem to z podobnymi próbami "odtwarzania" szlaków rombowych, czynionymi na Ziemi Kłodzkiej w latach 1986-1987 (Tomek Dudziak, współautor m.in. przewodnika "Ziemia Kłodzka" wydawnictwa "Rewasz", ma kilka przeźroczy nowych "rombów" z Różanki koło Międzylesia; do dzisiaj jednak nie zrobił kopii cyfrowych tych fotografii). Podczas swoich dawnych wycieczek po Jesionikach i Górach Rychlebskich na oryginalne romby Morawsko-Śląskiego SudeckiegoTowarzystwa Górskiego natknąłem się tylko na Zlatym Chlumie w styczniu 1991 r. Znak namalowano bezpośrednio obok portalu wejścia na wieżę widokową. Podczas przeprowadzonego kilka lat temu remontu wieży mocno wypłowiały romb został ostatecznie zniszczony (zatynkowany).





Na koniec kilka sfotografowanych przeze mnie współczesnych rombów z Gór Opawskich:

maj 2011 r.



Mocno odbiegające od dawnych standardów oznaczenie. I szlakowskazy do kompletu:



Maj 2011 r. Głuchołazy:





Luty 2015:



Możliwe, że na niezeskanowanych jeszcze przeźroczach będę miał jeszcze jakieś "szlakowe" ciekawostki związane z Górami Opawskimi. Ale kiedy znajdę trochę czasu na skanowanie, tego niestety nie wiem.

PS. Przed minutą zauważyłem, że wraz z tym wpisem, moim setnym na tym forum, stałem się nagle forumowym "podróżnikiem". Chyba to uczczę wycieczką w Góry Opawskie

[Hazmburk]

Przypuszczam, że... nie do końca

Podczas mojej grudniowej, mglistej wycieczki z Vidnavy do Zulowej (17. 12. 1990 r.), odbytej blisko 30 lat temu, również natknąłem się na ten słup:

Ciekawe zdjęcie. Tylko czy to na pewno te same oznaczenia, co na zdjęciu Opawskiego1? Na przykład chyba nie ma białej strzałki albo jest widoczna bardzo słabo.

Może te oznaczenia zostały później przez kogoś poprawione?

Podając za M. Dziedzicem informację o "przełomie XX i XXI wieku", kiedy to miały pojawić się romby w rejonie Božej hory, może trochę ją zniekształciłem, bowiem sam autor tej informacji użył w swojej książce sformułowania "w ostatnim czasie" (książka ukazała się w 2006 r.). Trudno powiedzieć, jakie dokładnie lata miał na myśli. Z kolei w Górach Opawskich (czeskich i polskich) według T. Rzeczyckiego takie szlaki funkcjonowały przynajmniej od 1999 roku, a ostatni (okrężny szlak spacerowy po Głuchołazach, którego zdjęcia zamieściłeś) został oddany do użytku w lutym 2010 roku. Może przywracanie rombów w Jesionikach zaczęło się już przed rokiem 1990? M. Dziedzic pisał o współczesnych rombach bardzo lakonicznie, w jednym zdaniu, dobrze by było zajrzeć do literatury źródłowej, z której korzystał.

Co do rombów koło Różanki z lat 80., to nie wiesz Krzysiek, czy do dzisiaj zachowały się jakieś ślady po tych oznaczeniach? I którędy dokładnie prowadził ten szlak lub szlaki (skąd dokąd i jaką trasą)?

[KrzysiekJ]

Nie wypada bez pytania autora cytować czyjegoś listu, ale mam nadzieję, że Tomek Dudziak mi wybaczy...
Lata temu otrzymałem od niego list, wysłany z Długopola-Zdroju 26 kwietnia 1988 r. Zaczyna się tak:

"Cześć!
Ale jaja!!! Ten optymistyczny wstęp związany jest z faktem, że miałem dziś przyjemność przejść się szlakiem w kształcie rombu (taki klasyczny, GGV-owski), tylko że nie był to szlak stary, ale wprost przeciwnie - nowiutki! Sprawa wygląda następująco: W Różance (k. Międzylesia) jest b. elegancki dom wypoczynkowy "REGLE" należący do fabryki mebli w Swarzędzu. I przed tym domem stoi sobie drogowskaz, taki jak typowe PTTK-owskie, ale widać, że postawiony przez tych "reglowców". Na nim są cztery tabliczki wyglądające tak: [tu odręczny rysunek Tomka przedstawiający drogowskaz]. Wskazują one: Dolinę Słońca-kamieniołom - 45 min. (ziel.-żółty), Polanę pod Sieńcem - 45 min. (ziel.-biały), Wzgórze 524 - 25 min. (ziel.-czerw.) oraz Solną Jamę - 1.15 godz. (ziel.-nieb.). I co najlepsze znaki są też w terenie! Były 2x malowane - stare dość duże i nierówne i nowsze - b. zgrabne, malutkie rombiki (10 x 5,5 cm). Szedłem do Solnej Jamy, w początkowym fragmencie nie pokrywa się to ze szlakiem nieb., potem idzie razem z nim. I oczywiście zawsze "kolor" wskazuje cel, a zielony trójkąt - powrót do Różanki. Spróbuję przejść pozostałe szlaki i dowiedzieć się skąd i kiedy wziął się taki pomysł". [reszta listu dotyczy już innych spraw, chociaż krajoznawczo równie interesujących].

Tomek Dudziak planował napisać jakąś notatkę o tych szlakach do redagowanego przez siebie SKPS-owskiego periodyku krajoznawczego "Karkonosz". Z jakiegoś powodu nie powstała żadna jego publikacja na ten temat (o szlakach z Różanki jest tylko jedno zdanie w znanym Ci artykule Tomka Dudziaka i Jacka Potockiego z 2007 r. "Zarys dziejów znakowania szlaków turystycznych w Sudetach" na s. 212; nota bene w tym samym akapicie jest mowa, z powołaniem się na M. Dziedzica, o rombach w rejonie Zulovej, wyznakowanych ok. 2000 r.). Być może ten fragment listu do mnie to jedyny "w literaturze" ślad po szlakach z Różanki. Dlatego przy ewentualnym puszczeniu tych informacji w obieg naukowy lub nawet internetowy proszę pamiętać o autorze.

Ciekawostką jest to, że ja 3 września 1989 r. szedłem niebieskim szlakiem z Solnej Jamy przez Różankę do Międzylesia i tych znaków, tj. zielono-niebieskich rombów, już nie widziałem. Prawdopodobnie, jako tzw. dzikie oznaczenia, zostały pousuwane przez kłodzkich działaczy PTTK. Pozostałych szlaków wyszczególnionych przez Tomka nigdy nie sprawdzałem.

Słup z mojej fotografii z okolic Zulovej jest z pewnością tym ze zdjęcia opawskiego. Biała strzałka jest i na moim zdjęciu, ale ledwo widoczna. Ktoś przez ten szmat czasu musiał odnowić ten "szlak". Szkoda, że ten słup jest od strony Zulovej, a nie Vidnavy. Nie poświęcono mu w związku z tym nawet zdania w świetnym artykule czeskiego archeologa i krajoznawcy, kierownika Muzeum w Jeseniku Zdenka Brachtla, opublikowanym w 4. zeszycie "Karkonosza" z 1988 r. (Z. Brachtl, Kamienne zabytki okolic Vidnavy, "Karkonosz. Materiały krajoznawcze", Wrocław, zeszyt 4:1988, s. 144-150.).

[Hazmburk]

Dzięki za bardzo wyczerpującą informację. O rombach z Różanki słyszałem już wcześniej właśnie ze wspomnianego przez Ciebie artykułu T. Dudziaka i J. Potockiego, ale - tak jak piszesz - jest to bardzo zdawkowa informacja. Warto by było pokręcić się po tym terenie. Jeśli rzeczywiście kłodzcy działacze PTTK coś usuwali, to raczej nie poza szlakami PTTK i te oznaczenia miały większe szanse przetrwać. Specjalnie nie będę jechał do Różanki, żeby to sprawdzić, ale jeśli kiedyś będę w pobliżu, to będę pamiętał o tych szlakach. Listu do celów naukowych ani publikacyjnych na pewno nie wykorzystam, a gdybym kiedyś chciał podzielić się z kimś tą informacją, będę pamiętał o zasadach cytowania

Jeśli chodzi o romby w rejonie Božej hory, to nie przypominam sobie, żebym podczas poprzedniej dyskusji na ten temat z Opawskim1 sięgał do artykułu T. Dudziaka i J. Potockiego. Albo więc autorzy, podobnie jak ja, nieprecyzyjnie podali informację za M. Dziedzicem, albo może też sam autor książki nie za dobrze zbadał ten temat. Wygląda na to, że Twoje zdjęcie z 1990 roku rzuca nowe światło na romby w Jesionikach, trzeba by było chyba pogrzebać w czeskiej literaturze lub popytać tamtejszych regionalistów, żeby wyjaśnić tę kwestię.

[opawski1]

O widzę, że temat nadal żyje, choć od rozpoczęcia minęło trochę czasu
Zimą odkryłem kolejny szlak po stronie czeskiej Gór Opawskich konkretniej okolic Biskupiej Kopy z oznaczeniem rombowym. To jednak chyba bardziej współczesne oznakowanie. Przypuszczalnie romby zostały wymalowane na wzór historycznych. Muszę poszukać zdjęć na komputerze. Napiszę coś więcej i wrzucę je tu za kilka dni

[Hazmburk]

Chętnie zobaczę tę zdjęcia

W międzyczasie fotki pozostałości po dwóch oryginalnych rombach (prawdopodobnie), które w ostatnim czasie udało mi się wypatrzyć w moich okolicach.

U północno-wschodniego podnóża Skalistej (456 m n.p.m.) w Kotlinie Jeleniogórskiej:




Zachowany tylko jeden trójkąt, żółty kolor mógł wskazywać Karpacz.

Znak znajduje się na granitowym słupku dosłownie kilkanaście kroków od takiego przedwojennego drogowskazu:



Zachełmie, przy głównej szosie przez wieś (w miejscu, gdzie czarny szlak skręca z niej w stronę Podgórzyna). Też przetrwała tylko czerwona połówka rombu:




Pewności, że są to przedwojenne znaki szlaków, nie mam, jednak dużo wskazuje, że tak właśnie jest, pomimo braku drugiego trójkąta (można się ewentualnie dopatrzyć jego mało wyraźnego konturu przy dużej dozie chęci).

[opawski1]

Podsyłam zdjęcia według umowy. Zamalowane romby znajdują się na żółtym szlaku po czeskiej stronie Biskupiej Kopy. Szlak zaczyna się na "Hanhelovo rozsesti" po Kopą (okolice Przełęczy Mokra), biegnie przez źródło św. Rocha na Przełęcz Petrove boudy, dalej przez masyw Vetrnej, Solną Horę, Kravi Horę aż do Mesta Albrechtice. Jednak zamalowane romby znajdują się tylko na odcinku pod Kopą, a więc przez 2 km szlaku do Petrovych Boudów. Nie jestem pewien, ale ten odcinek szlaku powstał chyba później niż reszta bo na początku XXI w. Na starych mapach szlaków w Górach Opawskich nie ma w tym miejscu czerwono-zielonego szlaku, z Kopy biegnie żółto-niebieski do Zlatych Hor (romby tego koloru można spotkać do dziś, jest wyżej w poście) i niebiesko zielony do Petrovic i dalej na Vetrną do Hermanovic. A więc wydaje mi się, że romby nie są aż takie stare i mogły powstać np. podczas przedłużania żółtego szlaku na początku XXI w. Czerwono-zielony kolor szlaku był w okolicy: z Głuchołaz do Rejvizu. Spróbuję dopytać jeszcze kogoś o ten szlak, jak będę na Biskupiej Kopie



Czerwony romb to kierunek Biskupiej Kopy, zielony Petrovych boudów

[Hazmburk]

Dzięki za fotki!

Reguły przypisania kolorów poszczególnym punktom węzłowym nie są w Jesionikach zbyt czytelne, gdy się próbuje je odszyfrować ze starych map, ale wydaje mi się, że szlak oznaczony czerwono-zielonymi rombami mógł w zamierzeniu jego twórców docelowo biec z Biskupiej Kopy albo do Města Albrechtice, albo do Jindřichova. Jeśli chodzi o konkretny przebieg szlaku, to nie ma co się do końca kierować starymi mapami. Warto pamiętać, że było to znakowanie docelowe, którego cechą było to, że wskazywało bardziej kierunki niż dokładną trasę szlaku (jak obecne paski). Znaki szlaków mogły być też na drogach nie oznaczonych na mapach jako szlaki turystyczne.